EEN SOCIAAL KUNSTPROJECT RONDOM DEMENTIE
In 2020 ontwikkelde ik een sociaal geëngageerd kunstproject rondom de ziekte dementie. In mijn familie en kennisenkring was dementie wel aanwezig, maar ondanks de impact van de ziekte op zowel de persoon met dementie als op de naaste omgeving, was het ook iets dat op achtergrond plaats vond. Dat vond ik fascinerend en daar wilde ik wat mee doen. Begin 2020 maakte ik kennis met de Turnclub in Amsterdam, een kunstenaarsclub voor kunst ín de samenleving met impact. Via de Turnclub kreeg ik mogelijkheid om dit project te ontwikkelen vanuit het Turnlab Stil de Tijd. Een traject om kunst en zorg rondom dementie met elkaar te verbinden.
Ik besloot om me verder in het onderwerp te verdiepen en te onderzoeken hoe ik kon bijdragen als beeldend kunstenaar, verbinder en vanuit mijn eigen ervaring met een levensveranderende diagnose.
EEN BEELDEND DIALOOG MET ELKAAR
Ik ontwikkelde een beeldend dialoog waarin persoonlijke ervaringen met dementie vanuit verschillende perspectieven worden uitgewisseld met elkaar doormiddel van een open gesprek met materialen van betekenis voor een ieder die deelneemt.
Zoals vanuit de persoon met dementie zelf, de partner, een mantelzorger,
(een van de) kinderen, een naaste vriend, maar óók een zorgprofessional die dicht bij de familie staat.
Ik geloof dat een beeldend dialoog kunst, zorg en zingeving samen brengt en ervoor kan zorgen dat deze domeinen elkaar ondersteunen en versterken.
Het uitwisselingsproces wordt tot kunst verheven. Het is een ervaring van samen doen en verkennen met elkaar.
Film en fotomateriaal wat ontstaat geven een inkijkje in het uitwisselingsproces. De uitwisselingen die hebben plaats gevonden zijn deel van de pilot van het project en tijdens het Turnlab ontwikkeld. Het laat zien wat een beeldend dialoog kan inhouden, en hoe het werken met verschillende materialen kan helpen bij het bespreekmaar maken van gevoelige en persoonlijke verhalen, en hoe persoonlijke ervaringen kunnen worden verbeeld in uitwisseling met elkaar.
'Een beeldend dialoog rondom dementie'
Een korte film van een uitwisseling met verzorgende Jaqcueline Pijpers, Wonen bij September, Velp. Dit is haar verbeelding van dementie.
Een beeldend dialoog waarin de impact van dementie op het bewustzijn en geheugen worden verbeeld en onderzocht met celofaan folie door het te laten inkrimpen en uitzetten.
Iris Jousma
MENU
x
Stil de tijd, Zet de tijd Voort!
Een korte film van een beeldend dialoog met vader en zoon.
Dit is een uitwisseling met materialen die een belangrijke betekenis hebben voor de familie, Zoals de klok die belangrijke momenten aangeeft, de metronoom die aanzet tot activiteit, en een eikenboom is een metafoor van de levensboom. Muziek is o.a. wat de familie van jongs af aan verbindt, zoals op de viool werd geleerd te spelen.
* i.v.m. privacy is de familienaam alleen in de aftiteling van de film zichtbaar.
<
>
EXPRESSIE AAN PERSOONLIJKE ERVARINGEN VAN DEMENTIE
Door alleen en samen expressie te geven aan persoonlijke ervaringen, worden persoonlijke perspectieven bespreekbaar en kan er ruimte ontstaan voor verbinding en verwerking.
Omgaan met dementie is vaak intens en confronterend. De relatie met elkaar verandert. De beleving van tijd en omgeving verandert. Ik wil een veilige kunstzinnige ruimte bieden voor het delen en onderzoeken van persoonlijke ervaringen en zingevingsvragen alleen en met elkaar. En inspelend op vragen rondom tijdsbeleving doormiddel van kunst.
Hoe beïnvloedt de diagnose dementie de relatie met jezelf en met je directe (sociale) omgeving?
Hoe vinden en verbinden mensen met elkaar na de diagnose?
Hoe verandert de beleving van tijd, en de betekenis van toekomst?
DE KRACHT VAN VERBEELDING IN UITWISSELING MET ELKAAR
Gevonden en natuurlijke materialen worden gebruikt om uitdrukking te geven aan ervaringen, gevoelens, en dat wat in woorden te kort schiet. Het verkennen van natuurlijke materialen met al onze zintuigen helpt de verbinding te leggen met de zelf; Vanuit onze basis verbinden we met elkaar en de omgeving.
Materialen worden metaforen voor persoonlijke herinneringen, in dialoog met onszelf en met elkaar.
In individuele en in gezamenlijke uitwisselingen ontstaan vertalingen van persoonlijk verhalen in beeld, in woorden, in ruimte, in gebaar.. Er kan vanalles ontstaan.
Er wordt vooraf gekeken waar individuele en gezamenlijke wensen liggen.
Gezamenlijk wordt besloten wat zal worden gedeeld met een breder publiek. Privacy en veiligheid van alle deelnemers, en in specifiek de persoon met dementie zijn kernwaardes van het project en dus leidend in beslissingen rondom publicatie.
PILOT VOOR TURNLAB STIL DE TIJD.
Het project begon in 2020 tijdens het Turnlab Stil de tijd van de Turnclub in Amsterdam. De Turnclub is een kunstenaarsclub die zich inzet voor maatschappelijke verbinding en verandering. Binnen het turnlab Stil de tijd ontwikkelden 5 kunstenaars ieder een eigen project rondom ouder worden en dementie.
Dit project houdt een serie van uitwisselingen in met drie families en een zorgverlener. De pilot uitvoering is mede mogelijk gemaakt door de samenwerking met Wonen bij September in Velp, een woonhuis voor mensen met dementie. Twee van de families waarmee ik werkte hebben een familielid met een vorm van dementie die in dit woonhuis verblijven. Hiermee kwamen 'Stil de tijd, zet de tijd voort!' en 'Samen aan de thee' tot stand. De derde familie heeft afscheid moeten nemen van een geliefde gedurende de eerste lock-down in mei 2020. Met deze familie maakte ik 'Tussen 'hebben' en 'zijn''.
In de pilot onderzocht ik wat het project kan betekenen voor de families en wat betekenisvol is om te delen met een breder publiek. Ik werk uitsluitend met instemming van mijn deelnemers voordat persoonlijke verhalen naar buiten worden gebracht. I.v.m. privacy zijn dan ook enkele namen niet bekend gemaakt en zijn sommige mensen niet herkenbaar in beeld gebracht.
U kunt de voortzetting en het vervolg op dit project volgen via mijn af-en-toe nieuwsupdate.
De film 'Stil de tijd, zet de tijd voort!' werd tijdens de pilotpresentatie van het Turnlab Stil de Tijd gepresenteerd in Amsterdam. Lees hier meer over de verschillende projecten op de projectpagina van Stil de tijd, op de website van de Turnclub
"Samen aan de Thee"
Een fotoserie van een uitwisseling over het belang van de tijd nemen om samen thee te drinken.
"Een beeldend dialoog met objecten die een belangrijke betekenis hebben voor de familie en de verzorging. Een moment om samen thee te drinken, liedjes te zingen en herinneringen te delen. Het kopje van ((overgroot) oma) de verzilverde schoentjes uit de kindertijd, de bel met de panter die bescherming biedt. Een momentje van rust, een momentje voor elkaar.
* i.v.m. privacy wordt de familienaam niet openbaar gemaakt.
<
>
DRIE PERSOONLIJKE VERHALEN
Een film over verwerking en afscheidnemen in tijde van corona 2020
Het werden drie heel verschillende uitwisselingen. Iedere familie heeft een eigen verhaal wat zij belangrijk vinden om te delen en te onderzoeken met elkaar. De laatste uitwisseling gaat over een proces van afscheidnemen van een geliefde die op jongere leeftijd (in de 50) dementie kreeg, en overleed tijdens de eerste covid-19 lockdown in mei 2020.
Het was een ander afscheid dan normaal waarin ook de laatste maand via raamvisites het enige contact moest worden gelegd, een ingrijpende ervaring wat zeker voor mensen met dementie niet tot nauwelijks te begrijpen is.
Wilt u napraten over een van mijn projecten of heeft u een vraag of opmerking? Neem gerust contact met mij op via: info@irisjousma.nl
"Tussen 'hebben' en 'zijn"
Een film van een uitwisseling met moeder en dochter over afscheidnemen van hun geliefde man en vader tijdens de eerste lockdown (covid-19) in 2020.
De impact raamvisites en de (on) mogelijkheden van het maken van contact met elkaar.
Een beeldend dialoog waarin de raamvisite wordt verbeeld, het spel met de trein van je leven, en het zand wat verbeeld wat dierbaar is maar waar je geen grip op hebt.
* i.v.m. privacy zijn alleen voornamen in de film gebruikt.
VOORTZETTING PROJECT
Dit project staat op de website van KOM Gelderland. Platform voor cultuurparticipatie Gelderland en is opgenomen in de lijst van sociaal artistieke praktijken Gelderland op de website van Cultuur Oost en in de publicatie 'Sociaal artistiek werken'.
Ik wil het project voortzetten met meer families die te maken hebben met (een vorm van) dementie. Zowel met families die in het begin van het proces staan maar ook bij (ver) gevorderde dementie en overlijden.
Om in contact te komen met families wil ik samenwerken met verschillende zorgorganisaties. Zoals thuiszorgorganisaties, zorginstellingen, woonvoorzieningen voor mensen met dementie.
Daarbij is het essentieel dat zorgprofessionals deel uitmaken van dit project omdat zij een belangrijke rol vervullen in het leven van de persoon met dementie, maar ook in de begeleiding van families.
In 2021 zal ik samenwerken met Cultuur Oost om het project verder te brengen.
Ook werk ik eraan om de waarde van een beeldend dialoog in de zorgomgeving breder kenbaar te maken. Dit doe ik in een samenwerking met kunstenares Debora Heijne en Petra van Aken en ook als mede initiator van de Turnclub Kunst en Zorg community.
EXPOSITIE EN PRESENTATIE
21 & 22 September 2021 Wereld Alzheimer Dag, Expositie 'De Vele Gezichten van Dementie' Bibliotheek van Boxmeer, een foto expositie van Filmstills van het project 'Stil de Tijd voor een Beeldend Dialoog rondom dementie'
Heeft u een idee, een vraag, een voorstel, belangstelling voor samenwerking?
Wilt u een expositie van dit project bij u op locatie?
Neem gerust contact met mij op via: info@irisjousma.nl
